Nguy cơ đối với trẻ em trên không gian mạng

Thực trạng

Trẻ em trên thế giới nói chung và trẻ em Việt Nam nói riêng đã được tiếp cận với internet từ rất sớm. Việt Nam có khoảng 24,7 triệu người là trẻ em, trong đó 2/3 trẻ có thể tiếp cận thiết bị kết nối Internet. Điều này cho thấy mức độ tham gia các hoạt động trên không gian mạng của trẻ em ở Việt Nam là rất lớn, đặc biệt là sau đại dịch Covid, gần như hoạt động của mọi người thông qua các hình thức trao đổi thông tin trực tuyến.

Trẻ em sử dụng internet hay mạng xã hội để phục vụ nhu cầu học tập, giải trí kết nối bạn bè trên internet ngày càng gia tăng. Trẻ em có độ tuổi càng lớn thì các nhu cầu sử dụng internet cả về thời lượng và mục đích ngày càng cao. Theo Báo cáo hiện trạng về Ngăn chặn hành vi gây tổn hại ở Việt Nam của Tổ chức UNICEF công bố vào ngày 03/08/2022 cho thấy: Trẻ em Việt Nam trong độ tuổi 12-13 tuổi có 82% trẻ sử dụng internet; con số này tăng lên 93% đối với trẻ từ 14-15 tuổi; 75% trẻ trong độ tuổi từ 12-13 tuổi sử dụng ít nhất 1 lần/ngày và con số này tăng lên đáng kể đối với trẻ từ 14-15 tuổi, 90% trẻ trong độ tuổi này sử dụng internet hàng ngày.

Một nghiên cứu của Trung tâm Sáng kiến Sức khỏe và Dân số (CCIHP) chỉ ra rằng, gần 36,5% trẻ em đã phải trải nghiệm các thông tin, hình ảnh liên quan đến bạo lực trên Internet. Hơn 13% trẻ em bị tiếp xúc không mong muốn với các tài liệu khiêu dâm. Khu vực châu Á có rủi ro xâm hại trẻ em trên mạng là cao nhất với 33%. Chỉ có khoảng 1/3 trẻ em được dạy, tập huấn về đảm bảo an toàn trên mạng dưới một số hình thức.

Còn trong một dự án nghiên cứu của UNICEF năm 2022 khảo sát với 994 trẻ em Việt Nam từ 12 đến 17 tuổi, thì có tới 2% cho biết trong năm qua đã bị yêu cầu trò chuyện về tình dục khi bản thân không mong muốn, 1% bị yêu cầu chia sẻ hình ảnh, video khỏa thân; 8% nhận được những bình luận khiếm nhã, 5% nhận được những hình ảnh nhạy cảm không mong muốn. Ngoài ra trẻ cũng gặp phải nhiều đề nghị cho tiền hoặc đổi quà để đổi lấy hình ảnh, video nhạy cảm hoặc thực hiện hành vi đe dọa, tống tình để ép trẻ tham gia hoạt động tình dục.

Nguy cơ

Việc sử dụng internet ngày càng gia tăng, đối với trẻ em, đối tượng chưa có đầy đủ nhận thức như trẻ em, các rủi ro, nguy cơ khi hoạt động trên không gian mạng càng lớn và gây ra nhiều hậu quả khôn lường, có thể kể đến như:

(1) Tiếp cận thông tin không phù hợp: Việc tiếp cận, tìm kiếm các thông tin dễ dàng, đa dạng là trong những nguyên nhân khiến trẻ dễ dàng tiếp cận với những nội dung độc hại như bạo lực, khiêu dâm, ma túy…; Chính những thông tin này có thể gây ảnh hưởng tinh thần, làm lệch lạc suy nghĩ, lối sống và sự trưởng thành của trẻ.

(2) Phát tán thông tin riêng tư, thông tin cá nhân của trẻ: Có rất nhiều lý do từ chủ quan đến khách quan, việc chia sẻ thông tin, hình ảnh 1 cách vô tư không kiểm soát trên mạng xã hội, forum, diễn dàn … cũng có thể dẫn đến nhiều ảnh hương tiêu cực cho trẻ em.Việc này đôi khi là vô tư nhưng cũng là hành động rất nguy hiểm, thậm chí vi phạm pháp luật. Những kẻ săn lùng trẻ em trên mạng.

(3) Trẻ bị bắt nạt trực tuyến: Theo kết quả một nghiên cứu được công bố của Microsoft, 38% người dân ở 32 quốc gia nói rằng, họ đã từng liên quan đến một vụ bắt nạt, với tư cách là nạn nhân, người có hành vi bắt nạt hoặc là người chứng kiến. Tại Việt Nam, 51% người dùng mạng, bao gồm 48% người trưởng thành và 54% thanh thiếu niên, cho biết họ từng có liên quan đến một "vụ bắt nạt". 21% đáp viên cho biết họ từng là nạn nhân và 38% là người đứng ngoài hoặc chứng kiến hành vi bắt nạt hoặc quấy rối.Thường những trẻ từ 10-14 tuổi sẽ bị bắt nạt qua mạng nhiều nhất. 46% thanh thiếu niên Mỹ trong độ tuổi 13-17 từng bị bắt nạt trên mạng. Bắt nạt trên mạng ngày càng trở nên phổ biến, đặc biệt là ở lứa tuổi thanh thiếu niên, khi không gian số ngày càng mở rộng và công nghệ ngày càng phát triển. Nạn nhân của bắt nạt trên mạng có thể rơi vào trạng thái lo âu, sợ hãi, thất vọng, bị hạ thấp lòng tự trọng, tăng ý định tự tử và có nhiều phản ứng cảm xúc tiêu cực bao gồm sợ hãi, thất vọng, tức giận hoặc chán nản.

(4) Trẻ sử dụng Internet quá mức dẫn đến nghiện game, nghiện mạng xã hội: Số liệu từ WHO thì 70 - 80% số trẻ em từ 10 - 15 tuổi thích chơi game online, trong đó tỷ lệ trẻ bị nghiện game chiếm khoảng 10 - 15%. Sức hấp dẫn từ việc sử dụng các nền tảng, trò chơi càng lớn làm cho trẻ bị nghiện. Trẻ thu mình trên thế giới thực. Một số trẻ có tâm trạng bất ổn, không tập trung, ảnh hưởng não bộ và trí nhớ bị giảm sút, rối loạn giấc ngủ. Thậm chí bị trầm cảm hoắc rối loạn hành vi. Một khi rơi vào vòng xoáy nghiên game thì sẽ rất khó khăn để cai nghiện.

(5) Trẻ bị lôi kéo, dụ dỗ, quấy rối, lừa đảo, dọa nạt, tống tiền, ép tham gia các hoạt động phi pháp, mại dâm, bị xâm hại tình dục.

Như vậy có thể thấy rằng mạng ảo, hậu quả thật là vấn đề rất phổ biến và chúng ta thường gặp hiện nay.