Không gian mạng và những tác động tới an ninh trật tự

Trong Luật An ninh mạng năm 2018 có đưa ra khái niệm về không gian mạng. Theo đó, “Không gian mạng là mạng lưới kết nối của cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm mạng viễn thông, mạng Internet, mạng máy tính, hệ thống thông tin, hệ thống xử lý và điều khiển thông tin, cơ sở dữ liệu; là nơi con người thực hiện các hành vi xã hội không bị giới hạn bởi không gian và thời gian”.

Như vậy, Không gian mạng là khái niệm rộng hơn Internet. Nó là mạng lưới kết nối toàn cầu của các cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, bao gồm Internet, các mạng viễn thông, các hệ thống máy tính và các hệ thống xử lý và điều khiển trong các ngành công nghiệp trọng yếu, là môi trường đặc biệt “môi trường ảo”, nơi mà con người có thể trao đổi thông tin và tương tác với nhau, không bị giới hạn bởi không gian và thời gian.

Từ đầu thế kỷ thứ XXI, thế giới bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ Tư. Đây là cuộc cách mạng gắn liền với sự phát triển của không gian mạng, hợp nhất công nghệ vật lý, kỹ thuật số và sinh học, kết hợp giữa hệ thống ảo và thực thể, làm thay đổi căn bản cách thức con người tạo ra sản phẩm, từ đó tạo nên “cuộc cách mạng” về tổ chức các chuỗi sản xuất – giá trị.Sự kết nối và tương tác thông qua Internet đã mở ra một kỷ nguyên mới thúc đẩy tiến trình phát triển xã hội của nhân loại. Không gian mạng đã trở thành một bộ phận cấu thành và đóng vai trò rất quan trọng trong việc xây dựng xã hội thông tin và kinh tế tri thức. Do vậy, phát triển và làm chủ không gian mạng là một nhiệm vụ quan trọng, cấp bách của các nước trên thế giới.

Những lợi ích mà Internet, mạng xã hội mang lại cho cuộc sống của con người là điều không thể phủ nhận được. Tuy nhiên, trong thế giới ảo - hệ sinh thái số ấy lại đặt ra nhiều thách thức đối với mỗi quốc gia, mỗi dân tộc và hơn thế nữa là đối với toàn nhân loại, nhất là việc đánh giá tính chân thực của thông tin mạng, như: Chuyện quan hệ nam - nữ… hôn nhân, gia đình; tình hình kinh tế - xã hội cho đến những vấn đề liên quan đến An ninh quốc gianhư:Tình hình Biển Đông, quan hệ Việt Nam - Trung Quốc - Hoa Kỳ…; đều khó xác định, khó kiểm chứng tính chân thực của thông tin mà mình nhận được hoặc quan tâm. Điều này dẫn tới việc kẻ xấu có thể lợi dụng Internet, mạng xã hội vì những mục tiêu xấu xa, như: Đưa thông tin giật gân nhằm câu view, câu like; đưa thông tin về đời tư do hẹp hòi, ích kỷ... Nguy hiểm hơn, không gian mạng còn là môi trường thuận lợi để kích hoạt các vũ khí mạng trong việc lật đổ thể chế chính trị của một số quốc gia mà sự kiện “Mùa xuân Ả rập” hay “cách mạng hoa Lài”… là những minh chứng cụ thể. Hoạt động sử dụng không gian mạng để hoạt động khủng bố, truyền bá chủ nghĩa khủng bố, cực đoan, tuyển quân ngày càng đe dọa nghiêm trọng đến an ninh các quốc gia, nổi lên là hoạt động của tổ chức “Nhà nước Hồi giáo tự xưng IS”.

Từ đó để thấy rằng, trong thời đại ngày nay, vấn đề An ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội và quyền con người đang đứng trước những thách thức mới. Nếu như trước đây An ninh quốc gia là bảo vệ chủ quyền vùng đất, vùng biển, vùng trời, chế độ xã hội... thì ngày nay, đó còn là bảo vệ an ninh không gian mạng. Cựu Tổng thống Mỹ ông Barack Obama đã nói rằng: “Đe dọa về an ninh mạng trở thành một trong các thách thức về kinh tế và an ninh quốc gia nguy hiểm nhất đối với nước Mỹ” và “Internet hiện trở thành vũ khí hủy diệt hàng loạt”.

Nhiều quốc gia đã nhận thức rõ về những mối đe dọa đối với an ninh mạng, coi đây là thách thức mới, mối đe dọa mới có tầm quan trọng và nguy hiểm cao nên đã cụ thể hóa thành các chính sách, Luật hoặc văn bản dưới luật, thành lập lực lượng chuyên trách về an ninh mạng, tình báo mạng, chiến tranh mạng, phòng chống khủng bố mạng và tội phạm mạng tại hơn 80 quốc gia, tổ chức, liên minh quốc tế như: Mỹ, Anh, Đức, Hà Lan, Pháp, Canada, Hàn Quốc, NATO… nhằm tạo ra các thiết chế, cơ sở pháp lý chống lại các nguy cơ đe dọa đến an ninh quốc gia từ không gian mạng.

Tại Việt Nam, việc ứng dụng và phát triển mạnh mẽ công nghệ thông tin trong các lĩnh vực của đời sống xã hội đã góp phần to lớn đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, nâng cao chất lượng y tế, giáo dục, phát huy sức sáng tạo và quyền làm chủ của nhân dân, giữ vững an ninh, quốc phòng. Tuy nhiên, dưới góc độ an ninh quốc gia và trật tự an toàn xã hội thì chính sự phát triển đó lại gây ra nhiều vấn đề tiêu cực, những kẻ xấu, các thế lực thù địch dễ dàng sử dụng mạng viễn thông, Internet để tuyên truyền, phá hoại tư tưởng, phá hoại nội bộ, kích động biểu tình, gây rối, bạo loạn nhằm lật đổ chính quyền, thay đổi chế độ chính trị ở nước ta. Xuất hiện hàng nghìn trang thông tin điện tử, blog, trang mạng xã hội như Zalo, Viber, Twitter… đặc biệt là Facebook, có nội dung xấu, đăng tải ấn phẩm đồi trụy, bạo lực, trái với thuần phong mỹ tục của dân tộc. Hoạt động tình báo mạng, tội phạm mạng ngày càng tinh vi, xảo quyệt, gây hậu quả ngày càng nghiêm trọng…(4)[4]. Chúng đã sử dụng hacker (tin tặc) tấn công mạng, gây ra những tổn hại về kinh tế, xã hội; điển hình là vụ tin tặc tấn công hàng loạt Website của các sân bay trong nước (tháng 3-2017)[5], khiến cho nhiều chuyến bay bị gián đoạn, hủy bỏ, gây thiệt hại lớn về kinh tế.

Trong thời gian từ ngày 10 đến 11/6/2018, các thế lực thù địch trong và ngoài nước đã câu kết với nhau, lợi dụng Internet, mạng xã hội kích động quần chúng nhân dân biểu tình, gây rối ở một số tỉnh, thành phố như: Đà Nẵng, Nha Trang, Bình Thuận, Thành phố Hồ Chí Minh… khi Quốc hội thảo luận Dự thảo Luật Đặc khu,[6] thông qua Luật An ninh mạng.

Do đó, việc ban hành Luật An ninh mạng là hết sức cần thiết để xây dựng một cơ sở pháp lý vững chắc trong việc nhận diện và xử lý các hành vi xâm phạm An ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội, đặc biệt là những hành vi vi phạm quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức và cá nhân.